ROZRZUT, PRAWDOPODOBIEŃSTWO TRAFIENIA, DOBÓR PUNKTU CELOWANIA
ORAZ CZYNNIKI ZMNIEJSZAJĄCE ROZRZUT STRZELCA


Niniejsze opracowanie powstało na podstawie książki "Sztuka celnego strzelania" autorstwa płk. dypl. Bolesława Wasilewskiego. Autor, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r, brał aktywny udział w ruchu oporu w czasie II wojny światowej i jak sam przyznaje wysokie umiejętności strzeleckie wielokrotnie uratowały mu życie. Nagrodzony orderem Odrodzenia Polski i dwukrotnie krzyżem Virtuti Militari V kl. Wielokrotnie zdobył tytuł mistrza Polski i ustanowił kilkadziesiąt rekordów Polski. Był trenerem koordynatorem kadry narodowej i olimpijskiej. Działacz Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego. Przez 30 lat pierwszoplanowa postać w strzelectwie wyczynowym. Mimo, iż książka całkowicie jest poświęcona technice i teorii strzelania z broni ostrej, uważam, że informacje w niej zawarte z powodzeniem znajdą zastosowanie w strzelectwie z broni pneumatycznej. 

Andrzej Marek


Rozrzut

Rozrzutem broni (rozpatrujemy hipotetyczną sytuację, kiedy broń jest na stałe zamocowana w imadle i nie ulega przemieszczeniu) nazywamy, mimo dokładnego celowania do tego samego punktu przy zachowaniu takich samych warunków (stałe warunki atmosferyczne i jednakowa amunicja), powstawanie wiązki torów pocisków. Jeżeli wiązkę przetniemy w określonej odległości od broni pionową płaszczyzną otrzymamy układ przestrzelin zajmujący powierzchnię nazywaną polem rozrzutu broni lub wielkością rozrzutu broni. Wielkość rozrzutu najłatwiej zmierzyć przeprowadzając dwie linie poziome przez najdalsze przestrzeliny w pionie i dwie linie pionowe przez najdalsze przestrzeliny w poziomie (rys. 1).


Rozrzutem ogólnym nazywamy sumę rozrzutów strzelca i broni (rys. 2). Rozrzut dobrego strzelca upodabnia się do rozrzutu broni. Dla początkujących stosunek rozrzutu wynosi co najmniej 50 : 1 na niekorzyść strzelca. Rozrzut dobrego strzelca upodabnia się do rozrzutu broni.


Rozrzut strzelca jest uzależniony od opanowanych i zastosowanych elementów technicznych przy strzelaniu i jest świadectwem wyszkolenia. W dalszej części rozrzut strzelca będzie utożsamiany z rozrzutem ogólnym. Rozrzut można określać owalem (tak jak jest to przyjęte w instrukcjach wojskowych) jednakże posługiwanie się prostokątem nie stanowi błędu. Kształt rozrzutu jest determinowany przez budowę przyrządów celowniczych (rys. 3) i indywidualnych właściwości wzrokowych.


W strzelectwie wyczynowym poprzez dostosowanie przyrządów celowniczych dąży się do uzyskania rozrzutu w kształcie kwadratu. Zaleca się stosowanie muszki i szczerbiny zachowujące proporcje jak na rys 4.


Prawdopodobieństwo trafienia

Kiedy znamy wielkość rozrzutu ogólnego i porównamy go z wielkością celu możemy określić prawdopodobieństwo trafienia w cel (rys. 5a i 5b). 


Jeżeli pole rozrzutu jest mniejsze lub równe powierzchni celu (rys 5a) wtedy prawdopodobieństwo trafienia wynosi 100% (powinniśmy trafić za każdym razem). Natomiast dla rozrzutu większego od wielkości celu (rys. 5b) prawdopodobieństwo trafienia ma się jak stosunek powierzchni celu do pola rozrzutu (w tym przypadku ok. 50% - trafienie co drugi raz). Jednakowoż może się zdarzyć, że mimo 100% prawdopodobieństwa pole rozrzutu układa się w celu jak na rys. 6a i liczba rzeczywistych trafień jest żenująco niska. Dlatego też strzał celny uzyskuje się tylko wtedy, gdy wielkość rozrzutu jest mniejsza lub równa wielkości celu, a średni punkt trafienia pokrywa środek celu (rys. 6b).

O średnim punkcie trafienia i ustawianiu przyrządów celowniczych czytaj więcej w artykule: "Przestrzeliwanie broni pneumatycznej".

Wynika z tego, że należy dążyć do zminimalizowania pola rozrzutu ogólnego poprzez sprowadzenie rozrzutu strzelca do minimum, tzn. do rozrzutu broni i tak operować średnim punktem trafienia, aby nakładał się na środek celu. Pojęcie prawdopodobieństwa trafienia nie jest równoznaczne z ilością trafień rzeczywistych, ale pozwala jeszcze przed przystąpieniem do strzelania na przybliżone określenie ilości celnych strzałów. Zwykle liczba trafień rzeczywistych jest mniejsza od liczby wynikającej z prawdopodobieństwa trafienia, jednakże jeżeli obydwie wartości są identyczne (oraz średni punkt trafienia oscyluje wokół środka celu) można mówić o wysokich umiejętnościach strzeleckich.


Dobór punktu celowania

Strzelanie z doborem punktu celowania ma miejsce gdy strzelamy z broni o stałych przyrządach celowniczych bądź brak czasu uniemożliwia manipulację nimi jak również w przypadku kiedy średni punkt trafienia znajduje się wyżej (niżej) środka celu a nastawienie celownika jest najniższe (najwyższe). Sprowadza się to do tego, że mając trzy parametry: punkt celowania, miejsce gdzie chcemy trafić i miejsce w które nastąpiło trafienie zawsze możemy dobrać taki punkt celowania, który sprowadzi średni punkt trafienia w miejsce w które chcemy trafić. Rozpatrujemy dwa przypadki: celowanie "w punkt" (rys. 7a) i "pod punkt" (rys. 7b). W strzelectwie wyczynowym strzelanie z doborem punktu celowania jest niedopuszczalne.


Podstawowe czynniki wpływające na zmniejszenie rozrzutu strzelca

Koordynacja odpalenia z przerwą po wydechu Brak zatrzymania oddechu podczas kontroli celowania i ściągania języka spustowego obniża rezultaty strzelania. Strzał powinien być oddany po wydechu (rys. 8). Sposób ten jest naturalny dla organizmu.

Regulacja spustu
Dla osób bardziej nerwowych zalecane są spusty dwuoporowe. Pokonanie pierwszego oporu powoduje pewne rozładowanie emocjonalne pozwalające na spokojniejsze oddanie strzału. Pokonanie pierwszego oporu powinno nastąpić na przedostatnim wydechu, drugiego po ostatnim wydechu przed odpaleniem. Dla osób spokojniejszych zalecany jest spust jednooporowy. Opór powinien być tak wyregulowany, aby opuszek palca wskazującego mógł na nim spokojnie spoczywać bez lęku przed przedwczesnym odpaleniem a tym samym pozwalał strzelcowi na koncentrację na równych przyrządach celowniczych. Jeżeli rodzaj broni umożliwia regulacje długości ruch języczka w zakresie jałowym (tzn. ruch po odpaleniu), należy go ograniczyć do minimum.

Prawidłowe ściąganie języczka spustowego
Zerwanie języka spustowego powoduje niecelny strzał z powodu raptownego naruszenia linii celowania. Przestrzeliny układają się najczęściej w lewo-dół od punktu celowania. Język spustowy powinien być ściągany systematycznie i płynnie. Palec wskazujący naciska na czołową powierzchnię języka (a nie na boczną gdyż powoduje to przekoszenie broni). Sam moment oddania strzału powinien być lekkim zaskoczeniem dla strzelającego.

Szybkie celowanie w ograniczonym czasie
Przedłużające się celowanie prowadzi do zmniejszenia koncentracji, męczy wzrok i osłabia skuteczność strzałów.
Eliminacja wymuszenia oddania strzału
Częstokroć strzelec zmusza się do oddania strzału chcąc uniknąć dodatkowego wdechu i wydechu, a co za tym idzie przedłużonego wysiłku związanego z utrzymaniem broni we właściwym miejscu. Strzały "na siłę" najczęściej oddawane są jako pierwszy i ostatni z partii strzałów.

Trzymanie broni
Broni nie należy trzymać silnie. Drgania broni są proporcjonalne do siły włożonej w jej utrzymanie. Napięcie mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie broni powinno zapewniać jej pełną statyczność. Im większa płaszczyzna broni styka się z ciałem strzelca tym statyczność broni jest większa. 

Elementy techniczne zmniejszające rozrzut w poziomie
- trzymanie łokcia lewej ręki pod bronią
- jednakowe trzymanie broni na dłoni (a nie palcach) lewej ręki
- pionowy nacisk kości policzkowej na górną część kolby
- trzymanie (w postawie klęczącej) lewego kolana pod bronią
- prostopadłe ściąganie języczka spustowego

Elementy techniczne zmniejszające rozrzut w pionie
- zachowanie jednakowego: położenia prawego ramienia, położenia broni na lewej dłoni, trzymania kolby przy ramieniu, niezmiennej odległości oczu od szczerbiny, nacisku kości policzkowej na górną część kolby
- oddawanie strzału na wydechu

Elementy techniczne zmniejszające rozrzut w pionie i poziomie
- ogólne rozluźnienie mięśni
- trzymanie broni z jednolitą siłą
- koncentracja na wyrównanych przyrządach celowniczych
- zachowanie niezmiennego rozkroku w postawie stojącej
- płynne ściąganie języczka spustowego
- wysoka statyczność broni

autor: Andrzej Marek


Home